Transplantacje

INFORMATOR DLA PACJENTA KWALIFIKOWANEGO DO PRZESZCZEPIENIA ROGÓWKI

Program transplantacji rogówki

Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku wykonuje przeszczepienia drążące rogówki od ponad 30 lat. W ostatnich latach wykonywano rocznie ok. 70-90 przeszczepień tego typu. Zabieg transplantacji w szczególnych przypadkach łączony jest z jednoczasowym usunięciem zaćmy oraz z ewentualnym wszczepieniem sztucznej soczewki. Pacjenta, który potencjalnie zostanie zakwalifikowany do procedury przeszczepienia rogówki, nazywamy biorcą. Natomiast osoba, od której pochodzi tkanka do transplantacji, nazywana jest dawcą.

Czym jest rogówka?

Rogówka to zewnętrzna, przezroczysta, nieunaczyniona część gałki ocznej. Przepuszcza światło oraz odpowiada za jego załamanie i skupienie w tylnej części oka, przez co umożliwia wyraźne widzenie.

Kwalifikacja

Kwalifikacja do zabiegu przeszczepienia rogówki odbywa się na podstawie skierowania wydanego przez lekarza okulistę lub lekarza rodzinnego w Poradni Rogówkowej (budynek Centrum Medycyny Inwazyjnej (CMI) przy ul. Smoluchowskiego 17, 80-214 Gdańsk, 1 piętro ) w poniedziałki (w godzinach 7.30-14.30), po uprzedniej rejestracji na badanie (tel. 58 727 05 05).  Transplantację rogówki wykonuje się osobom, u których wykluczono istotne przeciwwskazania do wykonania zabiegu, w tym przeciwwskazania internistyczne do znieczulenia ogólnego. 

Pacjent zgłaszający się na kwalifikację powinien dostarczyć dotychczasową dokumentację medyczną, okulistyczną oraz dotyczącą schorzeń ogólnych. Lekarz kwalifikujący może skierować pacjenta na dodatkowe badania celem oceny ryzyka operacyjnego (w tym ryzyka znieczulenia ogólnego) oraz celem oceny korzyści z przeprowadzenia zabiegu.  Podczas kwalifikacji przekazywane zostają lekarzowi kwalifikującemu dane kontaktowe pacjenta, umożliwiające wezwanie na zabieg.

Na podstawie stanu oka biorcy określa się tryb kwalifikacji:

planowy – w przypadku, gdy czas upływający od momentu kwalifikacji do wykonania zabiegu nie ma istotnego wpływu na wynik końcowy całego procesu, do czasu zabiegu pacjent leczony jest zachowawczo, czyli adekwatnie do bieżąco występujących objawów.

pilny –  gdy zaobserwuje się:

• chorobę rogówki u osoby małoletniej do momentu ukończenia 18 roku życia,

• pęknięcie (perforacja) rogówki lub zagrożenie perforacją np. w skutek wypadku,

• ostry stan zapalny rogówki z jej martwicą,

• schorzenia rogówki dające bardzo niską ostrość wzroku w lepszym lub jedynym oku.

Oczekiwanie na przeszczepienie

W Polsce istnieje poważny problem z dawstwem, tj. problem z uzyskaniem zgody na przekazanie tkanek i organów osoby zmarłej do celów transplantacyjnych. Zmiana w tej kwestii jest niezwykle ważna, ponieważ w przypadku większej liczby tkanek do przeszczepień znacznie skróciłby się czas oczekiwania przez biorców. Z powodu tych problemów istnieje Krajowa Lista Oczekujących „POLTRANSPLANT”, na którą wpisywany jest pacjent po zakwalifikowaniu się do transplantacji.

Kandydatura biorcy zgłaszana jest na Krajową Listę Oczekujących, prowadzoną przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „POLTRANSPLANT” w Warszawie. POLTRANSPLANT koordynuje, nadzoruje i prowadzi rejestr wszystkich transplantacji komórek, tkanek i narządów
w Polsce. Zgłoszenia biorcy dokonuje Koordynator Transplantacji Kliniki Okulistyki, na wniosek lekarza kwalifikującego. Biorca, wpisany na Krajową Listę Oczekujących, zostaje pisemnie powiadomiony o zarejestrowaniu go w Rejestrach Transplantacyjnych Ministerstwa Zdrowia przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „POLTRANSPLANT”.

Powiadomienie o terminie zabiegu

Kandydat tj. przyszły biorca zakwalifikowany do przeszczepienia rogówki, zostaje poinformowany telefonicznie o terminie przyjęcia do Kliniki Okulistki UCK, celem przeprowadzenia zabiegu. Taka informacja pojawi się około 2-5 dni przed planowanym zabiegiem.

Przyjęcie do szpitala

Do przyjęcia pacjent zgłasza się ze skierowaniem do szpitala, z dotychczasową dokumentacją medyczną, z przyjmowanymi na stałe lekami własnymi oraz wszelkimi potrzebnymi przyborami higienicznymi i innymi. Czas pobytu w Klinice wynosi około 4 dni.

W razie zmiany danych kontaktowych kandydata do przeszczepienia rogówki, należy powiadomić o tym niezwłocznie Koordynatora Transplantacji Kliniki Okulistyki (tel 58 349 35 80). Sprawny kontakt pomiędzy UCK a pacjentem jest bardzo ważny.
 
Na czym polega przeszczepienie

Transplantacja, czyli przeszczepienie, wykonywane jest celem poprawy widzenia, a w niektórych przypadkach w celu zachowania oka, np. w ciężkich owrzodzeniach rogówki. Zabieg przeszczepienia rogówki nazywany jest keratoplastyką, polega on na zastąpieniu nieprawidłowej tkanki przez zdrową rogówkę pobraną wcześniej od dawcy.

Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym na bloku operacyjnym, trwa około jednej do dwóch godzin. Podczas zabiegu chirurg usuwa okrągły fragment niesprawnej rogówki i zastępuje go nową tkanką podobnej wielkości. Wymaga to założenia bardzo drobnych szwów, które zostaną usunięte w poradni podczas wizyty kontrolnej po operacji, o której decyduje lekarz. Standardowo ma to miejsce po około 12 -18 miesiącach od zabiegu.  

W niektórych przypadkach w trakcie operacji wykonuje się również usunięcie zmętniałej soczewki i, jeśli to możliwe, zastępuje się ją soczewką sztuczną.

Rodzaje przeszczepień

Przeszczepienie rogówki może być:

• pełnej grubości – tak zwane przeszczepienie drążące,

• niepełnej grubości – tak zwane przeszczepienie warstwowe (jednak w tej chwili w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym ten rodzaj przeszczepienia nie jest wykonywany, można się mu poddać w innych polskich ośrodkach zajmujących się transplantacją rogówki).

Materiał do przeszczepienia

Przeszczepiane tkanki mogą pochodzić od:

dawcy – w takim przypadku tkanka pobrana od dawcy zmarłego poddana jest kilkukrotnej ocenie, najpierw przed pobraniem, na podstawie wywiadu epidemiologicznego (sprawdzana jest historia chorobowa dawcy), następnie wizualna, w trakcie pobrania przez zespół, który tkankę pobiera, następnie w Banku Tkanek Oka (a w przypadku UCK w Banku Tkanek i Komórek), gdzie przy użyciu specjalistycznych urządzeń, dokładnie sprawdza się jakość i stan pobranych tkanek. Pobraną tkankę sprawdza się chociażby pod kątem obecności różnych chorób zakaźnych. Do przeszczepienia dopuszczane są jedynie tkanki, które przeszły całą ocenę w sposób pozytywny.

biorcy – w szczególnych przypadkach wykonuje się zabiegi autotransplantacji, czyli przeszczepia się tkankę pobraną od tej samej osoby, której jest później wszczepiana. Dzieje się tak, gdy pacjent ma jedynie jedno widzące oko, procedura ta polega na zamianie fragmentów rogówki pacjenta, wycinając chorą tkankę z jedynego, widzącego oka i zastępując ją zdrową tkanką z drugiego, ślepego oka pacjenta.

Wypis do domu

Wypis ze szpitala najczęściej odbywa się w drugiej dobie po zabiegu.

Opieka przed i po operacji

Pacjent oczekujący na przeszczepienie rogówki powinien pozostać pod opieką okulistyczną. W przypadku pacjentów pod opieką poradni spoza UCK, a wymagających konsultacji okulistycznej w Poradni Rogówkowej UCK, należy zgłosić się na wizytę po dokonaniu rejestracji – wymagane jest skierowanie.

Poradnia Rogówkowa sprawuje opiekę okulistyczną po zabiegu przeszczepienia rogówki. W początkowym okresie pooperacyjnym kontrole odbywają się co około jeden miesiąc, następnie ich częstotliwość jest modyfikowana w zależności od stanu oka.

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne pragnie zapewnić jak najlepszą opiekę po operacji, która realizowana jest zarówno stacjonarnie w szpitalu, jak i ambulatoryjnie - u pacjenta. Na opiekę składa się fizjoterapia, realizowana przez specjalistów z Samodzielnego Zespołu Fizjoterapeutów oraz, jeżeli pacjent będzie potrzebował dodatkowej opieki na zlecenie lekarza, opieka psychologiczna, realizowana przez specjalistów z Samodzielnego Zespołu Psychologów. Pozwala to na bardzo kompleksową opiekę nad pacjentem – rozumiemy, że operacja tak ważnego narządu jak narząd wzroku może powodować reakcje stresowe. Jesteśmy do Państwa dyspozycji.

Nadzór nad całością opieki sprawuje Ordynator Kliniki Okulistyki – w sytuacjach szczególnych kontakt z ordynatorem odbywa się poprzez sekretariat Kliniki.

Powrót do zdrowia

Okres rekonwalescencji po zabiegu trwa kilka miesięcy. To czas, w którym pacjent jest pod stałą opieką poradni okulistycznej, w której lekarz specjalista dogląda procesu gojenia i powrotu do sprawności operowanych tkanek.

Adres poradni:

Poradnia oraz rejestracja stacjonarna (osobista) zlokalizowana jest w budynku Centrum Medycyny Inwazyjnej (CMI), przy ul. Smoluchowskiego 17, 80-214 Gdańsk, 1 piętro. Dojazd autobusem 115, 131 i 283 na przystanek Centrum Medycyny Inwazyjnej lub tramwajem na przystanek Traugutta lub Gdański Uniwersytet Medyczny. Szczegółowe i aktualne informacje należy każdorazowo sprawdzić na rozkładzie jazdy lub na stronie Zarządu Transportu Miejskiego w Gdańsku (https://ztm.gda.pl/).

Zespół Transplantacyjny Kliniki Okulistyki:

Skład zespołu Kliniki tworzony jest przez wykwalifikowany personel medyczny i niemedyczny. Szczegóły można znaleźć na stronie: https://uck.pl/jednostki-szpitala/klinika-dla-doroslych/klinika-okulistyki.html

Więcej informacji znajdziesz na stronach: http://www.poltransplant.org.pl/